Croeso
Gwasanaethau
Mae’r Cyngor yn ymroddedig is ddarparu gwasanaethau a chyfleusterau sy’n diwallu anghenion pobl Llanarthne a Capel Ddewi.
Partneriaeth
Mae Cyngor Llanarthne yn adnabod ei bod yn aml yn briodol i weithio mewn partneriaeth a sefydliadau eraill a rydym yn gweithio’n agos a Cyngor Sir Caerfyrddin mewn nifer o feysydd yn y gymuned drwyr flwyddin.
Mae ein cymuned yn cynnwys pentrefi Capel Dewi a Llanarthne a phentrefan Penrhiwgoch . Yr ydym wedi eu lleoli yn y dyffryn Tywi a dim ond 8 milltir o dref Caerfyrddin i gyfeiriad y dwyrain , felly dim ond taith fer i’r dref. Mae’r orsaf drenau lleol yn cael ei lleoli yn y ddau Nghaerfyrddin a Llandeilo . Gallwch ddod o hyd i ni drwy deithio o Gaerfyrddin ar y B4300 tuag at Llandeilo , yna dilynwch yr arwyddion Llanrthne pobl leol . Llanarthne ar lwybr beicio 47 o’r rhwydwaith beicio Sustrans .
Prif swyddogaeth Cyngor Cymuned Llanarthne yw i fod yn gynrychioliadol , gan gasglu barn y bobl leol a throsglwyddo’r nhw i’r awdurdodau lleol a chyrff eraill.
Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf Cyngor Plwyf Llanarthne a gynhaliwyd ar 4 Rhagfyr 1894 yn Ysgoldy Capel y Tabernacl , Cefneithin . Mae’r ardal plwyf ar y pryd yn cynnwys : Capel Dewi , Penrhiwgoch , Maesybont , Cefneithin , Foelgastell , Drefach a Gorslas .
Y dyddiau hyn , mae cyfarfodydd agored a gynhaliwyd ar yr ail ddydd Mawrth o’r mis o Hydref – Mai yn Ysgol Gynradd Llanarthne , a mis Mehefin, Gorffennaf a Medi yn Yr Hen Ysgol , Capel Dewi i adrodd ar faterion o ddiddordeb lleol .
Ein cymuned yn cael ei drwytho mewn hanes , rydym yn hynod falch o’n treftadaeth gyfoethog a hanes.
Hefyd yn enwog yr ardal yw Middleton Hall , sydd bellach yn sefyll fel Gardd Fotaneg Genedlaethol Cymru .
Hanes
Llanarthne
Lle bynnag y mae anheddiad, ceir tystiolaeth o bobl yn addoli a thebyg yw hanes Llanarthne. Safodd Eglwys neu Abaty yn y 6ed ganrif ar gae o’r enw Cae’r Hendy, sydd bellach yn rhan o dyddyn y Black Horse ac roedd yn fan addoli tan y 12fed ganrif. Mwy na thebyg cafodd ei ‘sgubo ymaith gan yr Afon Tywi. Mae rhannau o’r Eglwys a welwn ni heddiw wedi bodoli ers y 12fed ganrif. Mae’r eglwys wedi’i chysegru i Dewi Sant ers y cyfnod hwn. Roedd plwyfolion Llanarthne a oedd yn byw ym mhentrefi Capel Dewi, Penrhiwgoch, Maesybont, Cefneithin, Foelgastell, Drefach, Gorslas a Llanarthne yn addoli yn yr Eglwys hon, lle cafodd y rhan fwyaf ohonynt eu claddu cyn dyfodiad mynwentydd yr Anghydffurfwyr ac y cysegrwyd Eglwys Gorslas yn 1879.
Ym 1894 cynhaliwyd cyfarfod cyntaf Cyngor Plwyf Llanarthne. Bu’r Cyngor Plwyf mewn bodolaeth tan 1974 ac ar ôl hynny cafodd ei alw’n Gyngor Cymuned. Ym 1987 addasodd y Comisiwn Ffiniau y ffin gan adael dim ond Llanarthne, Capel Dewi a Phenrhiwgoch yng Nghymuned Cyngor Llanarthne gyda Chyngor Cymuned Gorslas yn gyfrifol am y gweddill.
Roedd Ystâd Middleton yn sefyll yn yr ardal ac fe’i datblygwyd yn Ardd Genedlaethol Cymru yn 2000. Tu mewn i’r Eglwys fe welwch blaciau i goffáu’r teuluoedd Abadam a Paxton. Syr William Paxton adeiladodd y tirnod mawreddog Tŵr Paxton neu Dŵr Nelson, sy’n edrych dros Lanarthne.
Am dros 100 mlynedd mae crair diddorol wedi sefyll yng nghyntedd yr Eglwys. Croes Caercastell ydyw sy’n dyddio o’r 10fed neu’r 11eg ganrif ac mae wedi ei henwi ar ôl y cae ar Ffinnant Uchaf lle daethpwyd o hyd iddi. Mae arysgrif Lladin arni, sy’n golygu ‘Adeiladodd Elmat y groes yma er mwyn enaid ei hun’. Mae sawl gefail wedi bod yn yr ardal, y diwethaf wedi ei lleoli rhwng yr Eglwys a Thafarn yr Emlyn.
Mae dau Gapel Anghydffurfiol –
Capel y Ddôl a Saron.
Roedd Ysgolion Cylchynol Gruffydd Jones yn bodoli yn yr ardal rhwng 1737 a 1770, ond mae’n bosibl y sefydlwyd ysgol gan Symudiad Gouge ym 1675. Ym 1807 adeiladwyd ysgol fechan yn y fynwent. Ym 1856 adeiladwyd ysgol arall gyferbyn â’r Eglwys. Fe’i defnyddiwyd yn ddiweddarach fel Neuadd yr Eglwys ac yn awr mae’n annedd. Ym 1958 adeiladwyd lle addysgu newydd, ond oherwydd prinder ysgolheigion, bu orfod cau.
Yn Nhachwedd 1864 agorwyd rheilffordd i Nwyddau a Thrafnidiaeth Mwynau rhwng Caerfyrddin a Llandeilo ac yna agorodd i deithwyr y flwyddyn ganlynol. Caewyd y rheilffordd ym 1963.
Mae sawl siop wedi bodoli yn y pentref a thu hwnt, gyda’r diwethaf yn cau yn 2007. Roedd tri thafarn yn y pentref, ond Tafarn yr Emlyn yw’r unig un sydd ar agor nawr. Roedd tafarnau eraill hefyd tu allan i’r pentref.
Welcome
Council Services
The Council is committed to providing services and facilities which meet the needs of the people of Llanarthne and Capel Dewi.
Partnership
Llanarthney Community Council recognises that it is often appropriate to work in partnership with other organisations and we work closely with Carmarthenshire County Council in a number of areas throughout the year.
Our community comprises of the villages of Capel Dewi and Llanarthney and the hamlet of Penrhiwgoch. We are situated in the Towy valley and only 8 miles from Carmarthen Town in an easterly direction, so just a short trip into the town. The local train station is located in both Carmarthen and Llandeilo. You can find us by travelling from Carmarthen on the B4300 towards Llandeilo, then follow locals signs Llanarthney. Llanarthney is on the cycle route 47 of the Sustrans cycle network.
The main role of Llanarthney Community Council is to be representative, gathering the views of local people and relaying them to the local authorities and other bodies.
The first meeting of Llanarthney Parish Council was held on 4th December 1894 in the Schoolroom of Tabernacle Chapel, Cefneithin. The parish area at that time included: Capel Dewi, Penrhiwgoch, Maesybont, Cefneithin, Foelgastell, Drefach and Gorslas.
Nowadays there are open meetings held on the second Tuesday of the month from October-May in Llanarthney Primary School, and June, July and September at The Old School, Capel Dewi to report on matters of local interest.
Our community is steeped in history, we are extremely proud of our rich heritage and history.
Also famous to the area is Middleton Hall, which now stands as the National Botanical Garden of Wales.
History
Llanarthney
Wherever there is a settlement there is evidence of people worshipping and Llanarthney is no different. A Church or Monastery existed in the 6th century on the field known as Cae’r Hendy, now part of the smallholding, Black Horse and this was the focus of worship until the 12th century. This Church was probably swept away by the River Towy. Parts of the Church as we know it today exist from the 12th century. This has been dedicated to St. David since then. The parishioners of Llanarthney, who lived in the villages of Capel Dewi, Penrhiwgoch, Maesybont, Cefneithin, Foelgastell, Drefach, Gorslas and Llanarthney worshipped in Llanarthney and most of them were buried there until Nonconformist burial grounds served the area and Gorslas Church was consecrated in 1879.
In 1894 the first meeting of Llanarthney Parish Council was held. The Parish Council existed until 1974 after which it was called Community Council. In 1987 the Boundary Commission altered boundaries with Llanarthney Community Council only including the villages of Llanarthney, Capel Dewi and Penrhiwgoch. The remainder became Gorslas Community Council.
Within the area was Middleton Hall which became the National Botanic Garden of Wales in 2000. There are plaques within the Church commemorating the Abadam and Paxton families. Sir William Paxton of Middleton Hall built the imposing landmark Paxton’s or Nelson’s Tower, which overlooks Llanarthney, between 1806 and 1809.
For over 100 years an interesting relic has stood in the Church porch, it is the 10th or 11th century Caercastell Cross, named from a field where it was found on Ffinnant Uchaf land. It has a Latin inscription, translated, ‘Elmat erected this cross for his own soul’. There have been smithies in the locality, the last was situated between the Church and the Emlyn Arms.
There are two Nonconformist Chapels –
Capel y Ddôl and Saron.
Gruffydd Jones’s Circulating Schools were in existence in the locality from 1737 to 1770, although there may have been a school established under the Gouge Movement in 1675. In 1807 a small schoolroom was built in the Church Yard. In 1856 another school was built opposite the Church and this was later used as a Church Hall and now is a dwelling. In 1958 a modern place of education was built, sadly to close in 2008 because of a lack of pupils.
In November 1864 a railway line was opened to Goods and Mineral Traffic between Carmarthen and Llandeilo and opened for passengers the following year. This railway line was closed in 1963.
There have been several shops in the village and outlying areas, with the last one closing in 2007. There were three public houses in the village, the Emlyn Arms at present being the only one open. There were others in the locality.